6. พาหิยสุตฺตํ
[89] อถ โข อายสฺมา พาหิโย เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ…เป.… เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข อายสฺมา พาหิโย ภควนฺตํ เอตทโวจ – ‘‘สาธุ เม, ภนฺเต, ภควา สํขิตฺเตน ธมฺมํ เทเสตุ, ยมหํ ภควโต ธมฺมํ สุตฺวา เอโก วูปกฏฺโฐ อปฺปมตฺโต อาตาปี ปหิตตฺโต วิหเรยฺย’’นฺติฯ
‘‘ตํ กิํ มญฺญสิ, พาหิย, จกฺขุ นิจฺจํ วา อนิจฺจํ วา’’ติ?
‘‘อนิจฺจํ, ภนฺเต’’ฯ
‘‘ยํ ปนานิจฺจํ ทุกฺขํ วา ตํ สุขํ วา’’ติ?
‘‘ทุกฺขํ, ภนฺเต’’ฯ
‘‘ยํ ปนานิจฺจํ ทุกฺขํ วิปริณามธมฺมํ, กลฺลํ นุ ตํ สมนุปสฺสิตุํ – ‘เอตํ มม, เอโสหมสฺมิ, เอโส เม อตฺตา’’’ติ?
‘‘โน เหตํ, ภนฺเต’’ฯ
‘‘รูปา นิจฺจา วา อนิจฺจา วา’’ติ?
‘‘อนิจฺจา, ภนฺเต’’…เป.… จกฺขุวิญฺญาณํ…เป.… จกฺขุสมฺผสฺโส…เป.… ยมฺปิทํ มโนสมฺผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ เวทยิตํ สุขํ วา ทุกฺขํ วา อทุกฺขมสุขํ วา ตมฺปิ นิจฺจํ วา อนิจฺจํ วา’’ติ?
‘‘อนิจฺจํ, ภนฺเต’’ฯ
‘‘ยํ ปนานิจฺจํ ทุกฺขํ วา ตํ สุขํ วา’’ติ?
‘‘ทุกฺขํ, ภนฺเต’’ฯ
‘‘ยํ ปนานิจฺจํ ทุกฺขํ วิปริณามธมฺมํ, กลฺลํ นุ ตํ สมนุปสฺสิตุํ – ‘เอตํ มม, เอโสหมสฺมิ, เอโส เม อตฺตา’’’ติ?
‘‘โน เหตํ, ภนฺเต’’ฯ
‘‘เอวํ ปสฺสํ, พาหิย, สุตวา อริยสาวโก จกฺขุสฺมิมฺปิ นิพฺพินฺทติ, รูเปสุปิ นิพฺพินฺทติ, จกฺขุวิญฺญาเณปิ นิพฺพินฺทติ, จกฺขุสมฺผสฺเสปิ นิพฺพินฺทติ…เป.… ยมฺปิทํ มโนสมฺผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ เวทยิตํ สุขํ วา ทุกฺขํ วา อทุกฺขมสุขํ วา ตสฺมิมฺปิ นิพฺพินฺทติฯ นิพฺพินฺทํ วิรชฺชติ; วิราคา วิมุจฺจติ; วิมุตฺตสฺมิํ วิมุตฺตมิติ ญาณํ โหติฯ ‘ขีณา ชาติ, วุสิตํ พฺรหฺมจริยํ, กตํ กรณียํ, นาปรํ อิตฺถตฺตายา’ติ ปชานาตี’’ติฯ
อถ โข อายสฺมา พาหิโย ภควโต ภาสิตํ อภินนฺทิตฺวา อนุโมทิตฺวา อุฏฺฐายาสนา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา ปทกฺขิณํ กตฺวา ปกฺกามิฯ อถ โข อายสฺมา พาหิโย เอโก วูปกฏฺโฐ อปฺปมตฺโต อาตาปี ปหิตตฺโต วิหรนฺโต นจิรสฺเสว – ยสฺสตฺถาย กุลปุตฺตา สมฺมเทว อคารสฺมา อนคาริยํ ปพฺพชนฺติ ตทนุตฺตรํ – พฺรหฺมจริยปริโยสานํ ทิฏฺเฐว ธมฺเม สยํ อภิญฺญา สจฺฉิกตฺวา อุปสมฺปชฺช วิหาสิฯ ‘‘ขีณา ชาติ, วุสิตํ พฺรหฺมจริยํ, กตํ กรณียํ , นาปรํ อิตฺถตฺตายา’’ติ อพฺภญฺญาสิฯ อญฺญตโร จ ปนายสฺมา พาหิโย อรหตํ อโหสีติฯ ฉฏฺฐํฯ
7. ปฐมเอชาสุตฺตํ
[90] ‘‘เอชา , ภิกฺขเว, โรโค, เอชา คณฺโฑ, เอชา สลฺลํฯ ตสฺมาติห, ภิกฺขเว, ตถาคโต อเนโช วิหรติ วีตสลฺโลฯ ตสฺมาติห , ภิกฺขเว, ภิกฺขุ เจปิ อากงฺเขยฺย ‘อเนโช วิหเรยฺยํ [วิหเรยฺย (สี. ปี. ก.)] วีตสลฺโล’ติ, จกฺขุํ น มญฺเญยฺย, จกฺขุสฺมิํ น มญฺเญยฺย, จกฺขุโต น มญฺเญยฺย, จกฺขุ เมติ น มญฺเญยฺย; รูเป น มญฺเญยฺย, รูเปสุ น มญฺเญยฺย, รูปโต น มญฺเญยฺย, รูปา เมติ น มญฺเญยฺย; จกฺขุวิญฺญาณํ น มญฺเญยฺย, จกฺขุวิญฺญาณสฺมิํ น มญฺเญยฺย, จกฺขุวิญฺญาณโต น มญฺเญยฺย, จกฺขุวิญฺญาณํ เมติ น มญฺเญยฺย; จกฺขุสมฺผสฺสํ น มญฺเญยฺย, จกฺขุสมฺผสฺสสฺมิํ น มญฺเญยฺย, จกฺขุสมฺผสฺสโต น มญฺเญยฺย, จกฺขุสมฺผสฺโส เมติ น มญฺเญยฺยฯ ยมฺปิทํ จกฺขุสมฺผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ เวทยิตํ สุขํ วา ทุกฺขํ วา อทุกฺขมสุขํ วา ตมฺปิ น มญฺเญยฺย, ตสฺมิมฺปิ น มญฺเญยฺย, ตโตปิ น มญฺเญยฺย, ตํ เมติ น มญฺเญยฺยฯ
‘‘โสตํ น มญฺเญยฺย…เป.… ฆานํ น มญฺเญยฺย…เป.… ชิวฺหํ น มญฺเญยฺย, ชิวฺหาย น มญฺเญยฺย, ชิวฺหาโต น มญฺเญยฺย, ชิวฺหา เมติ น มญฺเญยฺย; รเส น มญฺเญยฺย…เป.… ชิวฺหาวิญฺญาณํ น มญฺเญยฺย…เป.… ชิวฺหาสมฺผสฺสํ น มญฺเญยฺย…เป.… ยมฺปิทํ ชิวฺหาสมฺผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ เวทยิตํ สุขํ วา ทุกฺขํ วา อทุกฺขมสุขํ วา ตมฺปิ น มญฺเญยฺย, ตสฺมิมฺปิ น มญฺเญยฺย, ตโตปิ น มญฺเญยฺย, ตํ เมติ น มญฺเญยฺยฯ
‘‘กายํ น มญฺเญยฺย…เป.… มนํ น มญฺเญยฺย, มนสฺมิํ น มญฺเญยฺย, มนโต น มญฺเญยฺย, มโน เมติ น มญฺเญยฺย; ธมฺเม น มญฺเญยฺย…เป.… มโน วิญฺญาณํ…เป.… มโนสมฺผสฺสํ…เป.… ยมฺปิทํ มโนสมฺผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ เวทยิตํ สุขํ วา ทุกฺขํ วา อทุกฺขมสุขํ วา ตมฺปิ น มญฺเญยฺย, ตสฺมิมฺปิ น มญฺเญยฺย, ตโตปิ น มญฺเญยฺย, ตํ เมติ น มญฺเญยฺย; สพฺพํ น มญฺเญยฺย, สพฺพสฺมิํ น มญฺเญยฺย, สพฺพโต น มญฺเญยฺย, สพฺพํ เมติ น มญฺเญยฺยฯ
‘‘โส เอวํ อมญฺญมาโน น กิญฺจิปิ โลเก อุปาทิยติฯ อนุปาทิยํ น ปริตสฺสติฯ อปริตสฺสํ ปจฺจตฺตญฺเญว ปรินิพฺพายติ ฯ ‘ขีณา ชาติ, วุสิตํ พฺรหฺมจริยํ, กตํ กรณียํ นาปรํ อิตฺถตฺตายา’ติ ปชานาตี’’ติฯ สตฺตมํฯ
